Ο τραυλισμός στην προσχολική ηλικία είναι μια πολυσύνθετη διαταραχή του λόγου, νευρογλωσσικό πρόβλημα με πολυπαραγοντική αιτιολογία. Η πρόκλησή του μπορεί να έχει βάσεις σε θέματα νευροφυσιολογικά, γλωσσικά, κληρονομικά, ψυχολογικά, ακόμα και περιβαλλοντικά. Συνδέεται επίσης με άλλες διαταραχές στη ροή της ομιλίας και συχνά συνυπάρχει με αυτές.
Η πιο συνηθισμένη συμβουλή προς τους γονείς είναι να αγνοήσουν τέτοια φαινόμενα. Πράγματι, υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα μπορεί όντως να εξαφανιστούν μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα. Ωστόσο, οι πολλοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν τραυλισμό καθιστούν τέτοιες αποφάσεις ριψοκίνδυνες. Είναι πολύ πιθανό το πρόβλημα να μην παρέλθει αλλά να εξελιχθεί σε χρόνια διαταραχή, πολύ πιο δύσκολη στην αντιμετώπισή της. Οπότε είναι σημαντικό να δοθεί η δέουσα προσοχή όταν παρατηρηθεί δυσχέρεια στην ροή της ομιλίας.
Είδη τραυλισμού
Ο εξελικτικός τραυλισμός είναι η πιο τυπική μορφή της διαταραχής. Χαρακτηρίζεται από «μπλοκαρίσματα» και δυσκολία στην έναρξη της ομιλίας, επανάληψη μικρών λέξεων, επανάληψη συλλαβών, επανάληψη φωνημάτων και επιμήκυνση φωνημάτων. Σε συνδυασμό με εξωγενείς παράγοντες και άγχος μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνιο πρόβλημα, με επιπτώσεις όχι μόνο στην ομιλία αλλά και στην επικοινωνιακή συμπεριφορά του παιδιού.
Από την άλλη, ο νευρογενής επίκτητος τραυλισμός είναι, σε πρώτο στάδιο, καθαρά νευρολογικής φύσεως. Συνδέεται με κάποια άλλη ασθένεια ή πρόβλημα και είναι συνήθως πολύ πιο ήπιος στο συμπεριφορικό κομμάτι.
Τέλος, υπάρχει ο ψυχογενής επίκτητος τραυλισμός. Οφείλεται κατά κύριο λόγο σε υπερβολικό άγχος ή τραυματικά επεισόδια και ως εκ τούτου είναι περισσότερο συνηθισμένος σε εφήβους ή και ενήλικες. Δεν αποκλείεται όμως να προκύψει και σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Φυσιολογικές δυσροές
Δεν είναι όλες οι διαταραχές λόγου και ομιλίας τραυλισμός. Υπάρχουν αναμενόμενες φυσιολογικές δυσροές της ομιλίας οι οποίες συνήθως δε συνιστούν αιτία ανησυχίας. Εμφανίζονται σε σημαντικό ποσοστό των παιδιών, της τάξεως του 15%-25%.
Τέτοιες δυσροές συνδέονται με την εξέλιξη της ικανότητας του λόγου και τις προσπάθειες του παιδιού να προσαρμοστεί στο διαρκώς αυξανόμενο λεξιλόγιό του. Σχετικά παραδείγματα είναι η χρήση ήχων που «γεμίζουν» κενά στην ομιλία, η επανάληψη μικρών φράσεων, αλλά όχι επανάληψη συλλαβών. Είναι παροδικά φαινόμενα που διαρκούν λίγους μήνες και τις περισσότερες φορές δεν εξελίσσονται σε τραυλισμό. Έχουν επίσης μικρότερο ψυχολογικό αντίκτυπο. Ως φυσιολογικός μηχανισμός προσαρμογής, δε γίνονται αντιληπτά από τα παιδιά ως δυσκολίες και δεν τα επηρεάζουν ιδιαίτερα.
Τραυλισμός και φυσιολογικές δυσροές έχουν παρόμοια συμπτώματα ωστόσο είναι πιθανό λοιπόν να είναι δύσκολο να αναγνωρίσετε τι συμβαίνει τελικά. Σε αυτήν την περίπτωση, απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο θεραπευτή για να γίνει η διαφοροδιάγνωση και να είστε σίγουροι για το τι συμβαίνει.
Είναι φυσιολογικός ο τραυλισμός στην προσχολική ηλικία;
Διαταραχές λόγου και ομιλίας, όπως προαναφέρθηκε, δεν είναι αναπάντεχο ή υποχρεωτικά επικίνδυνο φαινόμενο στα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Η εξέλιξη στη ροή της ομιλίας καθώς αυτή γίνεται πιο περίπλοκη είναι φυσιολογικό να μην είναι πάντα ομαλή. Δυσροές μπορεί να έλθουν και να παρέλθουν σε σύντομο χρονικό διάστημα, συχνά πριν γίνουν αντιληπτές ως ενδεχόμενο πρόβλημα.
Ο επίμονος τραυλισμός ωστόσο δεν κατατάσσεται ανάμεσά τους. Έχει επίσης προεκτάσεις στην κοινωνική ζωή και ψυχολογική υγεία του παιδιού. Καθιστά πολλές φορές δύσκολη την επικοινωνία του με άλλα άτομα, μπορεί να αποτελέσει σημείο τριβής με συνομηλίκους του και να προκαλέσει διαρκώς αυξανόμενο άγχος και εκνευρισμό.
Επανάληψη μεμονωμένων ήχων και συλλαβών, ειδικά για μεγάλα χρονικά διαστήματα, δείχνουν προς εξελικτικό τραυλισμό, ειδικά αν συνοδεύονται και από άλλα προβλήματα ομιλίας. Ο κίνδυνος αυξάνεται αν υπάρχει ιστορικό τραυλισμού στην οικογένεια, καθώς και αν η διαταραχή εμφανιστεί σε μεγαλύτερη ηλικία. Πιο ανησυχητικό είναι επίσης το παιδί να αποφεύγει να μιλήσει ή να φαίνεται να έχει εμφανή δυσφορία και να προσπαθεί υπερβολικά να εκφέρει λέξεις. Τέτοιες δυσχέρειες, ακόμα και αν δεν εξελιχθούν σε χρόνιο τραυλισμό, έχουν αρνητική επίδραση στη συμπεριφορά, την αυτοπεποίθηση και την ηρεμία του παιδιού.
Μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
Το σημαντικότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε ως γονείς είναι να μην πανικοβληθείτε. Ακόμα και αν τελικά υπάρχει διαταραχή στην ροή, επιδείξεις άγχους και ανησυχίας δε βοηθούν. Το παιδί επηρεάζεται από τέτοιες συμπεριφορές και αγχώνεται με τη σειρά του, ακόμα και αν δεν είναι σίγουρο για το λόγο, κάνοντας το πρόβλημα μεγαλύτερο. Δείξτε ηρεμία και ψυχραιμία.
Μπορείτε να κάνετε επίσης την ομιλία πιο άνετη για το παιδί. Αποφύγετε θέματα και καταστάσεις που έχετε παρατηρήσει ότι προκαλούν συχνά συμπτώματα. Μιλάτε αργά και καθαρά, με περιφραστικά σχόλια αντί για κοφτές ερωτήσεις, προκειμένου να μην υποχρεώνετε το παιδί σε μακροσκελείς απαντήσεις. Αν δείτε ότι δυσκολεύεται να πει κάποια λέξη ή ότι «μπλοκάρει», μην το διακόπτετε. Το να συμπληρώσετε την πρότασή του ή να του δώσετε συμβουλές τύπου «μίλα πιο αργά» δε βοηθά. Αφήστε το παιδί να ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει χωρίς να το αγχώσετε.
Φυσικά, σε περίπτωση επίμονων ή εμφανών προβλημάτων, ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε το παιδί είναι να απευθυνθείτε σε κάποιον εξειδικευμένο θεραπευτή.
Τι μπορεί να κάνει ο λογοθεραπευτής;
Ένας λογοθεραπευτής εξειδικευμένος στον τραυλισμό θα μπορέσει να σας δώσει μια ολοκληρωμένη, αξιόπιστη αξιολόγηση της κατάστασης. Θα σας προσφέρει τις απαντήσεις στα ερωτήματά σας και θα σας προτείνει το κατάλληλο πρόγραμμα θεραπείας εάν αυτό κριθεί απαραίτητο. Η θεραπεία του τραυλισμού στην προσχολική ηλικία έχει υψηλές πιθανότητες εξάλειψης, οπότε μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια. Η έγκαιρη διάγνωση είναι καίριας σημασίας. Ακόμα και σε περιπτώσεις χρόνιου τραυλισμού μπορεί να γίνει αποκατάσταση σε σημαντικό βαθμό. Η θεραπεία είναι κομβικής σημασίας σε όλες τις ηλικίες σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο.
Ο εξειδικευμένος λογοθεραπευτής θα βοηθήσει τόσο εσάς όσο και το παιδί σας στο να αντεπεξέλθετε. Θα σας συμβουλεύσει αναφορικά με τη δική σας ομιλία και συμπεριφορά προκειμένου να υποστηρίξετε το παιδί σας βάσει των αναγκών του. Αν χρειαστεί, θα προχωρήσει επίσης σε άμεση θεραπεία. Με κατάλληλες στρατηγικές ομιλίας το παιδί θα γίνει πιο ήρεμο στη συμπεριφορά και στην προσέγγισή του με σκοπό την διαχείριση του τραυλισμού του.
Ο τραυλισμός στην προσχολική ηλικία μπορεί να είναι μια ανησυχητική διαταραχή. Ωστόσο, η έγκαιρη αξιολόγηση, διάγνωση και με σωστή αντιμετώπιση από τον κατάλληλο ειδικό, αυξάνουν τις πιθανότητες εξάλειψής του. Το Έχω Λόγο είναι από τα λίγα κέντρα στην Ελλάδα με εξειδίκευση στον τραυλισμό και το ιδανικό μέρος για να απευθυνθείτε για οποιοδήποτε σχετικό πρόβλημα.
Μαρία Σύνθια Κλάδου, Εξειδικευμένη Θεραπεύτρια Διαταραχών Ροής της Ομιλίας , ιδρύτρια Κέντρου Λογοθεραπείας, Έχω Λόγο.
