Ένα παιδί καθώς αναπτύσσεται, κατακτά διάφορες δεξιότητες.
Μια από αυτές είναι και η ομιλία. Από το πρώτο χρόνο το παιδί αρχίζει να παράγει τις πρώτες του λέξεις.
Η επικοινωνία ξεκινάει ενεργά με μη λεκτικούς ήχους από την ηλικία των 6 μηνών: ανταποκρίνεται χαμογελώντας, γυρνάει το κεφάλι του στους ήχους.
Στην ηλικία του 1 έτους δείχνει αυτό που θέλει, ή αντίθετα σπρώχνει κάτι το οποίο δεν θέλει. Χαιρετάει, χρησιμοποιεί και λεκτικούς ήχους δοκιμάζοντας τις πρώτες του φωνούλες ενώ παράγει και τις πρώτες λέξεις οι οποίες είναι συνήθως μαμά, μπαμπά.
Συγκεκριμένα όσον αφορά το εκφραστικό λεξιλόγιο ενός παιδιού :
- Στο 1 έτος, αν και έχει ακατάληπτη ομιλία, έχει ένα εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεις.
- 13-18 μηνών έχει εκφραστικό λεξιλόγιο τουλάχιστον 3-20 λέξεις (κυρίως ουσιαστικά).
- Στους 19-24 μήνες περιμένουμε να έχει εκφραστικό λεξιλόγιο τουλάχιστον 50 λέξεις. Η ομιλία γίνεται κατανοητή από αγνώστους περί το 25-50 %.
Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την κοινωνικοποίηση του παιδιού.
Ας δούμε τις γλωσσικές δεξιότητες που αναμένουμε να έχει κατακτήσει ένα παιδί στην ηλικία των 2 ετών.
Στον τομέα της αντίληψης/ κατανόησης αναμένουμε:
Να ακολουθεί απλές εντολές με ευκολία όπως : έλα, φέρε, δώσε, κάτσε, πάμε. Να αναγνωρίζει 5 μέρη του σώματος του [δηλαδή όταν του ζητείται να δείξει το πόδι του να το δείχνει!] Να έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 300 λέξεων και άνω.
Γενικά στην ηλικία των 2 ετών ένα παιδί συμμετέχει ενεργά σε καθημερινές δραστηριότητες.
Στον τομέα της έκφρασης/ Ομιλίας αναμένουμε:
Να χρησιμοποιεί πραγματικές λέξεις πιο συχνά από ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς, δηλαδή δικές του λέξεις). Να παράγει ουσιαστικά, ρήματα, προθέσεις και αντωνυμίες. Να συνδυάζει δύο ή και περισσότερες λέξεις μαζί [δημιουργία μικρών φράσεων] για παράδειγμα «μαμά γάλα». Στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι δεν αναμένουμε να μιλάει καθαρά. Η παραπάνω φράση δηλαδή ενδέχεται να παράγεται ως εξής «μαμα γαα» και είναι απολύτως αποδεχτό.
Να απαντάει στην ερώτηση «Τι είναι αυτό;» όταν του δείχνουμε ένα αντικείμενο.
Ένα παιδί δύο ετών είναι σε θέση να αναγνωρίζει, να δείχνει και να ονομάζει τα περισσότερα αντικείμενα που υπάρχουν γύρω του.
Τα παραπάνω αποτελούν αναπτυξιακά ορόσημα της γλωσσικής ανάπτυξης για παιδιά μέχρι και την ηλικία των 2 ετών. Τα αναπτυξιακά ορόσημα έχουν οριστεί με βάση την πλειοψηφία των παιδιών συγκεκριμένης ηλικίας που κατακτούν μια δεξιότητα. Ένα παιδί μπορεί να έχει αργό ρυθμό ανάπτυξης της ομιλίας, αλλά αναμένουμε μία αύξηση στις λέξεις που παράγει κάθε μήνα, κυρίως από την ηλικία των 18 μηνών και άνω.
Συμβουλές για την ανάπτυξη της ομιλίας
Κάποιες από τις στρατηγικές που μπορούν να ακολουθήσουν οι γονείς, ώστε να βοηθήσουν το παιδί τους να αναπτύξει την ομιλία του είναι οι εξής :
(Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολύ βοηθητικό η αλληλεπίδραση με το παιδί να γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο).
- Αρχικά χαμηλώστε στο ύψος του παιδιού σας και μιλήστε του, παίξτε μαζί κοιτώντας το στα μάτια. Η βλεμματική επαφή αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία των κοινωνικών μας δεξιοτήτων.
- Σημαντικό είναι να έχουν αναπτυχθεί οι προγλωσσικές δεξιότητες του παιδιού. Δηλαδή οι δεξιότητες εκείνες που τυπικά αναπτύσσονται πριν ξεκινήσει το παιδί να λέει λέξεις. Μερικές από αυτές είναι η βλεμματική επαφή, η προσοχή, η μίμηση κινήσεων και χειρονομιών και η μίμηση ήχων/ φωνών.
Παράδειγμα μίμησης ήχων: μπορείτε την ώρα που παίζετε με τα ζωάκια της φάρμας, να κάνετε διάφορους ήχους ζώων, ώστε το παιδί να προσπαθήσει να σας μιμηθεί.
- Σημαντική είναι η αργή ομιλία και η χρήση απλών λέξεων όταν απευθύνεστε στο παιδί. Ο αργός ρυθμός ομιλίας και η χρήση μεμονωμένων λέξεων (1 λέξη κάθε φορά) με απλό νόημα δίνει την ευκαιρία στο παιδί να επεξεργαστεί και να κατανοήσει καλύτερα το μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε.
- Προσπαθήστε να περιγράφετε στο παιδί τις καθημερινές δραστηριότητες την στιγμή που συμβαίνουν. Για παράδειγμα, ενώ μαγειρεύετε μπορείτε να πείτε στο παιδί με χρωματιστή φωνή: “Φτιάχνω σαλάτα. Κόβω την ντομάτα. Ρίχνω την ντομάτα μέσα στο μπολ.” Είναι βοηθητικό να υπάρχει συνδυασμός οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων.
- Σε συνέχεια του παραπάνω παραδείγματος, αν το παιδί σας δεν μιλάει, και δείξει την ντομάτα, βοηθητικό είναι να την ονοματίσετε “Ντομάτα”. Αν σας δείξει και ονοματίσει την “ντομάτα” βοηθητικό είναι να επαναλάβετε την λέξη και να προσθέσετε ένα ρήμα που νοηματοδοτεί το τι κάνουμε με αυτό το αντικείμενο π.χ: “Τρώμε την ντομάτα”.
- Έχει αποδειχτεί ότι ο καλύτερος τρόπος μάθησης είναι μέσα από το παιχνίδι. Παίξτε μαζί με το παιδί και παράλληλα ονομάζετε εκείνα τα αντικείμενα που του τραβούν την προσοχή, «νταλίκα!». Βοηθητικά είναι και τα κοινωνικά παιχνίδια (πχ. κου-κου-τσα!).
- Αποφύγετε να πιέζετε το παιδί να επαναλάβει κάποια λέξη.
Συμπερασματικά είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να δίνετε πολλές ευκαιρίες στο παιδί σας για αλληλεπίδραση μαζί του και ευκαιρίες σε εσάς να το παρατηρείτε.
Παρακολουθείστε τη γενική εικόνα της εξέλιξης του παιδιού σας. Αν παρατηρήσετε σημαντικές παρεκκλίσεις, απευθυνθείτε σε έναν λογοθεραπευτή για να αξιολογήσει την ομιλία του παιδιού και να σας συμβουλέψει κατάλληλα.
Σε καμία περίπτωση οι παραπάνω στρατηγικές δεν υποκαθιστούν την εξατομικευμένη παρέμβαση ενός θεραπευτή, όταν το παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες.
