Αν και συχνά ο κόσμος επικεντρώνεται στα πρακτικά προβλήματα που προκαλούνται από διαταραχές ομιλίας, οι ψυχολογικές επιπτώσεις του τραυλισμού μπορεί να αποδειχθούν εξίσου σημαντικές. Πράγματι, τα παιδιά που τραυλίζουν αντιμετωπίζουν σχεδόν πάντα τέτοιες δυσκολίες. Αν δε ληφθούν υπ’ όψιν, οι επιπτώσεις που μπορεί να έχουν στην ψυχολογική υγεία και στη συμπεριφορά του παιδιού μπορεί να είναι σοβαρές.
Ως εκ τούτου, η θεραπεία του τραυλισμού είναι διμερής, με έμφαση τόσο στη βελτίωση της ομιλίας, όσο και στις καταστάσεις και συνθήκες που προκαλούν τη διαταραχή. Οι πρακτικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του τραυλισμού αλληλοσυνδέονται και αλληλοενισχύονται. Έτσι, το να νιώσει το παιδί άνετα με τον εαυτό του και να ξεπεράσει ορισμένες συμπεριφορές είναι καίριας σημασίας.
Πότε εκδηλώνεται ο τραυλισμός;
Ο τραυλισμός συνήθως εκδηλώνεται στην προσχολική ηλικία, ανάμεσα στα 2 και στα 5 έτη. Είναι μια πολυσύνθετη διαταραχή του λόγου, νευρογλωσσικό πρόβλημα με πολυπαραγοντική αιτιολογία. Η πρόκλησή του μπορεί να έχει βάσεις σε θέματα νευροφυσιολογικά, γλωσσικά, κληρονομικά, ψυχολογικά, ακόμα και περιβαλλοντικά. Συνδέεται επίσης με άλλες διαταραχές στη ροή της ομιλίας και συχνά συνυπάρχει με αυτές.
Παιδιά που τραυλίζουν επαναλαμβάνουν ήχους και συλλαβές και επιμηκύνουν φωνήματα. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί ακόμα και να «μπλοκάρουν» εντελώς και να αδυνατούν να ξεκινήσουν προτάσεις. Τέτοια φαινόμενα μπορεί επίσης να συνοδεύονται από προβλήματα στη συμπεριφορά και αποφυγή ομιλίας και κοινωνικής επαφής.
Φυσιολογικές δυσροές στην ομιλία δεν είναι σπάνιες σε αυτές τις ηλικίες και συνήθως δεν διαρκούν πολύ. Η διεύρυνση του λεξιλογίου και του προφορικού λόγου αντιμετωπίζεται διαφορετικά από κάθε παιδί και δυσκολίες μπορεί να προκύψουν. Ο τραυλισμός όμως είναι σοβαρότερη διαταραχή και πρέπει να αντιμετωπιστεί εγκαίρως από ειδικό, αλλιώς μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνιο πρόβλημα.
Ψυχολογικές επιπτώσεις
Ο τραυλισμός είναι από μόνος του πηγή άγχους. Παιδιά που τραυλίζουν αντιλαμβάνονται την ξαφνική και διαρκώς αυξανόμενη δυσκολία στη ομιλία τους και αυτό τους προκαλεί δυσφορία, ανησυχία και αμηχανία. Γίνονται πιο ευέξαπτα, ντρέπονται και βρίσκονται συχνά σε υπερδιέγερση, ψυχολογικές καταστάσεις που μπορεί να κάνουν ακόμα πιο έντονο τον τραυλισμό.
Η επαφή του παιδιού με τον κοινωνικό του περίγυρο γίνεται επίσης δυσκολότερη και μπορεί να αποτελέσει αιτία περισσότερων προβλημάτων. Εκτός της δυσκολίας στην επικοινωνία, το παιδί μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με το χλευασμό και την κοροϊδία των συνομηλίκων του, που τρέφουν τα συναισθήματα ντροπής και του ρίχνουν την αυτοπεποίθηση. Η ανησυχία ή, ακόμα χειρότερα, η έλλειψη κατανόησης από ενήλικες του περιβάλλοντός του συμβάλλουν επίσης σε αυτό. Η απόρριψη που μπορεί να νιώσει το παιδί σε τέτοιες συνθήκες μπορεί εύκολα να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Γενικά, οι ψυχολογικές επιπτώσεις του τραυλισμού τείνουν να επιδεινώνουν και τη ίδια τη διαταραχή, που με τη σειρά της προκαλεί περαιτέρω ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Αυτός ο φαύλος κύκλος είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος για την ψυχολογική υγεία του παιδιού. Η έγκαιρη αντιμετώπιση του τραυλισμού είναι καίριας σημασίας για να αποφευχθούν δύσκολες καταστάσεις στο μέλλον.
Μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
Το σημαντικότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε ως γονείς είναι να μην πανικοβληθείτε. Ακόμα και αν τελικά υπάρχει κάποιο πρόβλημα, επιδείξεις άγχους και ανησυχίας δε βοηθούν. Το παιδί επηρεάζεται από τέτοιες συμπεριφορές και αγχώνεται με τη σειρά του, ακόμα και αν δεν είναι σίγουρο για το λόγο, κάνοντας το πρόβλημα μεγαλύτερο. Δείξτε ηρεμία και ψυχραιμία. Το παιδί πρέπει να νιώσει ότι το αποδέχεστε.
Μπορείτε να κάνετε επίσης την ομιλία πιο άνετη για το παιδί. Αποφύγετε θέματα και καταστάσεις που έχετε παρατηρήσει ότι προκαλούν συχνά συμπτώματα. Μιλάτε αργά και καθαρά, με περιφραστικά σχόλια αντί για κοφτές ερωτήσεις, προκειμένου να μην υποχρεώνετε το παιδί σε μακροσκελείς απαντήσεις.
Αν δείτε ότι δυσκολεύεται να πει κάποια λέξη ή ότι «μπλοκάρει», μην το διακόπτετε. Δείξτε υπομονή. Το να συμπληρώσετε την πρότασή του, να το διορθώσετε ή να του δώσετε συμβουλές τύπου «μίλα πιο αργά» και «προσπάθησε πάλι» δε βοηθά. Αφήστε το παιδί να ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει χωρίς να το αγχώσετε.
Φυσικά, σε περίπτωση επίμονων ή εμφανών προβλημάτων, ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε το παιδί είναι να απευθυνθείτε σε κάποιον εξειδικευμένο λογοθεραπευτή. Όσο νωρίτερα και αποτελεσματικότερα αντιμετωπιστεί η διαταραχή, τόσο πιο πιθανό είναι να εξαλειφθεί γρήγορα και να μην επανεμφανιστεί.
Τι μπορεί να κάνει ο λογοθεραπευτής;
Οι διάφοροι τρόποι θεραπείας ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, τη σοβαρότητα του τραυλισμού και το πόσο νωρίς ξεκινά η αντιμετώπιση. Γενικά, για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, είναι πολύ πιθανό η αρχή να γίνει με έμμεση θεραπεία, οπότε η συμμετοχή σας ως γονείς γίνεται ακόμα πιο σημαντική.
Μερικές γενικές αρχές για το πως να αντιδράσετε και να συμπεριφερθείτε αν το παιδί σας τραυλίζει είδαμε παραπάνω. Ωστόσο, ο λογοθεραπευτής θα σας δώσει εξειδικευμένες συμβουλές ανάλογα με την περίπτωση, ώστε να μπορέσετε να αντεπεξέλθετε κατάλληλα. Θα εστιάσει στους παράγοντες που προκαλούν τη διαταραχή, θα σας βοηθήσει να τους κατανοήσετε και στην συνέχεια θα σας εξηγήσει πώς να κάνετε μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά σας αλλά και στην αλληλεπίδραση σας με το παιδί ώστε να το βοηθήσετε. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η παρέμβαση αρκεί.
Σε περίπτωση ωστόσο που το πρόβλημα επιμένει ή αν το παιδί είναι μεγαλύτερο σε ηλικία, ενδεχομένως να χρειαστεί άμεση θεραπεία. Ανάλογα με την περίσταση, υπάρχουν διάφορες τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο λογοθεραπευτής. Οι τεχνικές αυτές αποσκοπούν στη βελτίωση της ομιλίας, τον έλεγχο των καταστάσεων που οδηγούν σε τραυλισμό και σταδιακά στη μείωσή του.
Παράλληλα, ο εξειδικευμένος λογοθεραπευτής προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη σε ολόκληρη την οικογένεια. Δουλειά του δεν είναι μόνο να βοηθήσει το παιδί να μιλά με μεγαλύτερη ευχέρεια, ούτε αρκούν από μόνες τους οι τεχνικές. Θα το ενθαρρύνει, θα το βοηθήσει να μιλήσει για το πως αισθάνεται και θα του επιτρέψει να αποδεχτεί τις δυσκολίες του. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί θα μπορέσει να τις ξεπεράσει, οδηγώντας όχι μόνο στην αποκατάσταση της ομιλίας του αλλά και στην καλύτερη ψυχολογική του υγεία.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του τραυλισμού είναι ευρείες και μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες. Είναι σημαντικό η διαταραχή να αντιμετωπιστεί κατάλληλα. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αποκατάσταση μπορεί να είναι πλήρης. Είναι απαραίτητη ωστόσο η συνδρομή εξειδικευμένου λογοθεραπευτή.
Το Έχω Λόγο είναι από τα λίγα κέντρα στην Ελλάδα με εξειδίκευση στον τραυλισμό και το ιδανικό μέρος για να απευθυνθείτε για οποιοδήποτε σχετικό πρόβλημα.
Μαρία Σύνθια Κλάδου, Εξειδικευμένη Θεραπεύτρια Διαταραχών Ροής της Ομιλίας , ιδρύτρια Κέντρου Λογοθεραπείας, Έχω Λόγο.
