Πολλές φορές αναρωτιόμαστε πότε το παιδί μας θα μιλήσει ή γιατί δεν μιλάει ακόμα, μήπως έχει καθυστερήσει; Η ανάπτυξη του λόγου οφείλεται σε διάφορους παράγοντες όπως η ωρίμανση του συστήματος άρθρωσης, η γνωστική ανάπτυξη αλλά και το ίδιο το περιβάλλον του παιδιού. Ας δούμε 10 θεμελιώδεις δεξιότητες που θα πρέπει να έχει κατακτήσει το παιδί προτού μιλήσει, για να μιλήσει!
1) Η ανταπόκριση του παιδιού σε γεγονότα.
Να ανταποκρίνεται σε γεγονότα που συμβαίνουν στο περιβάλλον του. Για παράδειγμα την ώρα του παιχνιδιού, η μαμά φτιάχνει έναν ψηλό πύργο από τουβλάκια και στην συνέχεια ενώ ο πύργος πέφτει η μαμά κάνει ήχους και εκφράσεις. Στο σημείο αυτό περιμένουμε να δούμε μία αντίδραση του παιδιού, με το σώμα του, την έκφρασή του προσώπου του, το βλέμμα του. Η ανταπόκριση, μας δείχνει ότι το παιδί αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει, ότι έχει επίγνωση για το τι γίνεται γύρω του.
2) Η ανταπόκριση του παιδιού σε πρόσωπα.
Να ανταποκρίνεται σε πρόσωπα, κυρίως οικεία σε αυτόν. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να ανταποκρίνεται στο όνομά του όταν το καλούν-φωνάζουν.
3) Διάρκεια προσοχής συγκέντρωσης.
Είναι σημαντικό το παιδί να μπορεί να εστιάσει την προσοχή του σε ένα θέμα για 5-10 λεπτά. Αν ένα παιδί δυσκολεύεται να κρατήσει την προσοχή του σε ένα τραγουδάκι ή σε ένα παραμύθι αυτής της διάρκειας, γίνεται κατανοητό ότι η δεξιότητα αυτή θα χρειαστεί να ενισχυθεί. Ο χρόνος συγκέντρωσης είναι ιδιαίτερα σημαντικός όταν ένα παιδί πρόκειται να μάθει λέξεις.
4) Κοινή προσοχή σε δραστηριότητα ή σε αντικείμενο.
Κατά την διάρκεια ενός παιχνιδιού να μπορεί το παιδί να αλληλοεπιδράσει με το πρόσωπο το οποίο παίζει και όχι να ασχολείται μόνο με το αντικείμενο της προσοχής. Ας χρησιμοποιήσουμε για παράδειγμα το παιχνίδι όπου η μαμά και το παιδί πετάνε ο ένας την μπάλα στον άλλον. Σε αυτήν την δραστηριότητα το παιδί πρέπει να παρατηρεί, να κοιτάζει, να δίνει σημασία στο πρόσωπο με το οποίο παίζει – αλληλοεπιδρά όχι μόνο να κοιτάει την μπάλα αγνοώντας το πρόσωπο.
5) Παίζει με παιχνίδια.
Παιχνίδι. Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι. Στην αρχή τα παιδιά παίζουν με τα παιχνίδια τους, λειτουργικά, δηλαδή με την ιδιότητα που τα αντικείμενα έχουν. Παραδείγματος χάριν όταν παίζουν με ένα αυτοκινητάκι στην αρχή θα παρατηρήσουμε να το κινούν μπροστά -πίσω, δεξιά -αριστερά, να κάνουν στροφές. Έπειτα περιμένουμε να δούμε τα παιδιά να κάνουν ήχους κόρνας, ήχους τρακαρίσματος, να προσθέτουν/αφαιρούν ανθρώπους από το αυτοκίνητο κτλ. Περιμένουμε λοιπόν να χρησιμοποιήσουν την φαντασία τους, να γίνει το παιχνίδι πιο «φανταστικό». Εάν παρατηρείτε το παιδί να ασχολείται μόνο με το ένα μέρος του συνόλου π.χ. να γυρίζει τις ρόδες του αυτοκινήτου επαναλαμβανόμενα ή εάν κοιτάει πολύ προσεχτικά το αντικείμενο ή να φέρνει το αντικείμενο πολύ κοντά στο επίπεδο των ματιών του, αυτό δεν αποτελεί μορφή «παιχνιδιού». Το παιχνίδι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει στην καθημερινότητα του παιδιού προτού ξεκινήσει να μιλάει.
6) Κατανόηση και χρήση πρώιμων χειρονομιών.
Να κατανοεί την χρήση των πρώιμων χειρονομιών και να ανταποκρίνεται σε αυτές. Συγκεκριμένα χειρονομίες που να δείχνουν τις παρακάτω έννοιες: ‘έλα’, ‘φύγε’, ‘πάνω’, ‘κοίτα’, ‘που’, ‘τι’, ‘ευχαριστώ’, ‘αγκαλιά’, ‘πάρε’, ‘δώσε’, ‘ναι’, ‘όχι’. Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η κατανόηση των πρώιμων χειρονομιών, να μπορεί να αντιληφθεί για παράδειγμα ότι όταν ο γονέας στέκεται μπροστά του με ανοιχτή την παλάμη τον καλεί για να του δώσει κάτι.
7) Κατανόηση πρώιμων λέξεων.
Να καταλαβαίνει πρώιμες λέξεις και να ακολουθεί απλές οδηγίες. Τα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να ακολουθούν και να δείχνουν ότι κατανοούν πρώιμες λέξεις όπως: μαμά, πάμε, μπάνιο, φαγητό, νερό ακόμα και όταν αυτές οι λέξεις δεν οπτικοποιούνται. Να είναι σε θέση να κατανοήσουν και να ακολουθήσουν μια απλή οδηγία όπως «πάρε αυτό», χωρίς να δείξει ο γονέας/φροντιστής το αντικείμενο, ή «δώσε μου αυτό» χωρίς να είναι η παλάμη ανοιχτή. Περιμένουμε να έχουν μία εμφανή ανταπόκριση στις πρώιμες αυτές λέξεις, τόσο στα αντικείμενα όσο και στους ανθρώπους. Παραδείγματος χάριν εάν του θέσει κάποιος την ερώτηση ‘που είναι η μαμά;’ , να αναζητά με το βλέμμα του την μαμά του. Με άλλα λόγια να δείχνει ότι έχει επίγνωση του ποιον ψάχνει και τι σημαίνει η λέξη «μαμά».
8) Φωνούλες.
Να παράγουν διάφορες και διαφορετικές φωνούλες. Συγκεκριμένα παρατηρήστε εάν κάνουν διαφορετικούς ήχους και εάν υπάρχει η πρόθεση για επικοινωνία. Ενδεχομένως να έρθει και να σας πει ‘αααα’ αλλά θα πρέπει να μπορείτε να καταλάβετε εάν αυτό το ‘αααα’ σημαίνει ότι επιθυμεί κάτι, ή ότι είναι θυμωμένο, ή ότι πεινάει. Προτού εκφέρει πραγματικές λέξεις, περιμένουμε ένα παιδί να παράγει φωνούλες.
9) Μίμηση κινήσεων, χειρονομιών και λέξεων.
Μπορεί να μην μιμείται-αναπαράγει ακόμα λέξεις όμως τι γίνεται με τις κινήσεις του σώματος και τις χειρονομίες; Κινήσεις/ενέργειες όπως : παίζω παλαμάκια, χαιρετάω, στέλνω φιλί. Παρατηρήστε δηλαδή εάν σας παρατηρούν, αν σας προσέχουν και εάν αντιγράφουν/ μιμούνται ό,τι κάνετε.
10) Αλληλεπίδραση.
Να προσδοκά την αλληλεπίδραση με πρόσωπα. Συγκεκριμένα το παιδί με δική
του πρωτοβουλία να πλησιάζει τους οικείους του με στόχο την αλληλεπίδραση,
την λήψη προσοχής που επιθυμεί για να παίξει.
